Luigi Miraglia. Ars latine et Graece scribendi et
dicendi.
VIII
Jornadas de CulturaClásica.com. Mérida, 14 de abril de 2012.
BIBLIOGRAPHIA:
1) Colloquia Scholastica
Barlandus, H. (A. van Barlaand): Dialogi XLII. per Hadrianum Barlandum, ad profligandam e scholis barbariem utilissimi: Ad priorem editionem
accesserunt tredecim dialogi. Eiusdem dialogi duo, post tredecim illos iam
recens excusi. Item Augustini Reymarij Mechliniensis dialogus unus de ludo
chartarum. Barlandi opusculum de insignibus oppidis inferioris Germaniae. Coloniae,
apud Eucharium, anno MDXXX. (su Googlebooks l’edizione: Lutecia, apud
Christianum Wechel, 1529).
Brown, R. T.: Modern Latin conversation, D. C. Heath and Company, Boston-New
York-Chicago-London-Atalanta-San Francisco 1913.
Castalio, S. (S. Chateillon): Dialogi sacri Latino-gallici, ad linguas
moresque puerorum formandos. Liber primus, authore Sebastiano Castalione,
Ginevra, Jean Girard, 1543 (I colloquia del Castellione, singolarmente
immaginati come dialoghi tra personaggi biblici, a partire da Adamo ed Eva,
ebbero varie edizioni, per es.: Colloquia
sacra ad linguam simul & mores puerorum formandos libri quatuor, in quibus
insigniores tam veteris, quam Novi Testamenti Historiae denarrantur, Parisiis,
apud Babuty [...] M.DCC.XLVIII).
Corderius, M. (M. Cordier): Colloquiorum scholasticorum ad pueros in
Latino sermone exercendos libri quattuor, 1564 (I Colloquia
del Corderio ebbero infinite edizioni, fino all’Ottocento: per es.: Colloquiorum
scholasticorum libri quatuor, auctore Maturino Corderio, ab ipso aucti, &
recogniti, suis, quibusque dictionibus, adiectis accentibus [...] Londini
ex Typographia societatis Stationariorum, 1608; Colloquiorum scholasticorum
libri Quatuor: Authore Maturino Corderio, ab ipso aucti et recogniti,
Edinburgi, excudebat Andreas Hart, 1618; Colloquiorum scholasticorum libri V. Serie nativa autoris, &c. cum Argumentis
seu locis communibus, pietati, decoro et literis puerilibus longe emendatius
iterum et cum ludicris puerorum Joach. Camerarii et Memoria Pythagorea &c.
Ut et cum indice, Latine discentibus necessario, editi, Lipsiae,
apud Jo. Samuel
Heinsinn, MDCCXXXVIII; etc.)
Duncanus,
M. (M.
Donck): Praetextata Latine loquendi
ratio, per Colloquiorum formulas, nunc ioculariter, nunc serio, studiosis
pueris non modo bene loquendi, sed etiam bene vivendi modum praescribens, &
miscens utilia dulcibus, Authore Martino Duncano Quempernate, Guormarianorum
Pastore in Hollandia, Antuerpiae, apud Ioan. Latium typogr. iuratum [...], M. D. LII (I Colloquia
del Duncano si segnalano, come le prime Formulae erasmiane, per la copia
verborum, le mille maniere di variare la stessa frase: esercizio assai utile
per chi voglia imparare davvero il latino).
Shirleius, I. (J. Shirley): EISAGWGH sive
Introductorium Anglo-Latino-Graecum, complectens Colloquia Familiaria, Aesopi
fabulas et Luciani selectiores mortuorum dialogos in usum scholarum,
Londini 1656.
Erasmo da Rotterdam: Colloquia, progetto editoriale e introduzione di Adriano Prosperi;
edizione con testo a fronte a cura di Cecilia Asso, Einaudi, Torino 2002 (la
traduzione è spesso incerta e non sempre attendibile; ma il testo latino a
fronte e le note sono certo utili).
Erasmus Roterodamus, D.: Familiarium colloquiorum formulae et alia quaedam per
Desiderium Erasmum Roterodamum, Johann Froben, Basilea, 1518 (dei Colloquia d’Erasmo,
com’è ovvio, si trovano in rete molte edizioni, oltre a quella elettronica del
progetto stoa.org: per es., in Googlebooks: Colloquia familiaria ex
recensione et cum notis perpetuis Petri Rabi [...], Norimbergae, in officina
Felseckeriana 1784; Colloquia familiaria nunc emendatiora cum omnium
notis [...], Bernae, apud Danilelem Tschiffeli, M. DCCIX; Colloquia, ed. cum scholiis selectis variorum,
curavit G. Stallbaum, Lipsiae, MDCCCXXVIII, sumptibus Hinrichsii; Colloquia
familiaria et Encomium Moriae, ad optimarum editionum fidem
diligenter emendata [...] Karl Tauchnitz, Leipzig 1833, etc).
Fornari, J.: Communia vitae: phrases et
formulae ad latina colloquia instituenda, Typis Polyglottis Vaticanis 1920.
Grapheus, C. (C. Schryver): Ex P. Terentii Comoediis Latinissimi
colloquiorum flosculi ordine selecti, Michael Hillenius, Antuerpiae 1534.
Heyden, S.: Formulae Latine loquendi pueriles (1528; un'edizione del 1685 è
disponibile ora in ristampa per i tipi della Klett, Stuttgart 1990).
Manutius, A. junior (A. Manuzio j.): Purae, elegantes et copiosae Latinae linguae phrases, Coloniae 1571
(moltissime altre edizioni, anno dopo anno; per es.: Elegantes et copiosae Latinae linguae phrases, Coloniae 1593 (ap. Joan. Gymnicum); Elegantes et copiosae Latinae linguae
phrases, Lutetiae 1594 (ap. Joan. Le Preux), etc.
Mosellanus, P. (P. Schade): Paedologia, a cura di H. Michel, Weidmannsche
Buchhandlung, Berlin 1906 (Lateinische Litteraturdenkmäler des XV. und XVI.
Jahrhunderts Herausgegeben von Max Hermann, 18).
Mueller, J.: Idiomata linguae latinae, Cleveland, Ohio, 1896, fasc. I e II (locuzioni
cesariane e ciceroniane).
Pontanus I. (J. Spanmüller): Pontani, J., de
Societate Jesu Progymnasmatum Latinitatis, sive dialogorum volumen
primum, cum annotationibus de rebus litterariis, editio octava cum indice [...]
Ingolstadii, excudebat Adam Sartorius, anno M.D.IC.; Idem, Progymnasmatum Latinitatis, sive
dialogorum Volumen secundum, cum Annotationibus. De morum perfectione.
Editio septima, cum indice [...] Ingolstadii, Excudebat Adam Sartorius, Anno
M.D.IC.
Posselius, J.: OIKEIWN DIALOGWN BIBLION seu familiarium
colloquiorum libellus Graece et Latine, J. Macock, Londinii 1671.
Rossaeus, A.: Colloquia Plautina viginti, ex totidem M.
Plauti Comoediis excerpta, & annotatiunculijs marginalibus illustrata: In
quibus omnes Plautinae elegantiae in compendium contractae sunt, & usibus
nostris accommodatae. Opusculum scholis, & linguae Latinae studiosis, ad
intellegendum Plautum,
Lucretium, Persium, Apuleium, aliosque
obscuriores Authores utile & iucundum. Opera Alexandri Rossaei,
Londini, excudebat J. Junius [...] 1646.
Schwieder, G.: Latine loquor, Herder, Romae-Friburgi Brisg.-Barcinone 1963.
Vitali, G.: Colloquia et fabellae, Vallardi, Milano 1932.
Vives, L.: Dialogos Latinos de Luis Vives (Exercitatio linguae Latinae) con
Introducción, Notas, Vocabulario y un Apéndice alfabético-biográfico de C.
Fernández, o. p., Editorial políglota, Barcelona, 1940 (Questa è solo una delle
innumerevoli edizioni antiche e moderne delle Exercitationes del Vives.
Su Googlebooks si possono vedere, per es., queste altre: Linguae
latinae exercitatio: cum rerum et verborum memorabilium diligentissimo indice,
Lugduni, Apud Seb. Gryphium, 1542; Colloquia, alioqui Latinæ linguæ exercitatio
[...], Maceratae, ex Typographia Seraphini Paradisi, 1666.
Doletus, S. (E. Dolet): Phrases et formulae
linguae latinae elegantiores Stephano Doleto auctore [...] cum privilegio
Caesareo, Josias Richelius, Argentorati M. D. XCVI (in Googlebooks).
Pareus, J. Ph.: Calligraphia Romana: in quâ velut thesavro
linguae Latinae omnes phrases, et formulae elegantiores, quotquot exstant in
optimis linguae Romanae classicis auctoribus [...] disponuntur,
Francofurti, ex Officina Haeredum I. Rosae, 1620.
Haacke H. A.: Lateinische Stilistik für
die oberen Gymnasialklassen [...], Weidmann, Berlin1875.
Gifanius O. (Giffen, H, van): Oberti Gifani Observationes
singulares in linguam Latinam, Francofurti, in officina Cunradi Eyfridi,
Anno MDCXXIV (su Googlebooks).
Nägelsbach, C. F.: Lateinische Stilistik für
Deutsche: Ein sprachvergleichender Versuch, C. Geiger, Nürnberg, 1865 (su Googlebooks).
Gardin Dumesnil, J.-B., - Achaintre N.-L., Synonymes latins et leurs différentes
significations, avec des exemples tirés des meilleurs auteurs, à
l'imitation des synonymes françois de l'Abbé Girard, A. Delalain, Paris 1821.
Pelegromius, S. (S. Pelgrom):
Synonymorum sylua olim a Simone Pelegromio collecta, & alphabeto
Flandrico ab eodem authore illustrata nunc autem e Belgarum sermone in
Anglicanum tranfusa, & in alphabeticum ordinem redacta per H.F. & ab
eodem denno multis locis emendata & aucta. Accesserunt huic editioni
synonyma quaedem poetica in poesi versantibus perquam necessaria, Excudebat
Iohannes Harison impensis, Londini, apud Iohannem
Billium 1619.